W ostatnim z omawianych dwa posty powyżej filmów Hideo Goshy przywołana została postać Yukio Mishimy. Warto powrócić na chwilę do tego artysty, z racji jego autorskiego dzieła, które w trochę inny sposób wpisuje się w problematykę krytycznego podejścia do kodeksu bushido. Autor Złotej Pagody przez całe swoje życie owładnięty był myślą o honorowej śmierci – śmierci wynikającej z zasad, jakim hołduje samurajski kodeks etyczny. Nie będzie to wielkim zaskoczeniem, gdy weźmie się pod uwagę fakt, iż Hagakure była ulubioną książką Mishimy. Jedno z jej wydań opatrzone zostało nawet wstępem przez niego napisanym. Tam właśnie możemy przeczytać: "Jeśli jest jakaś książka, która nawet po dwudziestu latach, wzięta do ręki i przeczytana wyrywkowo, wywiera na mnie od nowa niezatarte wrażenie, to jest nią chyba właśnie Hagakure". Książka ta odcisnęła się niezatartym piętnem, tak na życiu artystycznym, jak również i prywatnym Mishimy (w 1970 roku popełnia on seppuku).
W Wyższej zasadzie Hideo Goshy, grana przez artystę postać stworzona została jak gdyby "pod dyktando" lub "na życzenie" pisarza – prawdziwy samuraj przedkładający honor ponad własne życie, w razie potrzeby, "bez mrugnięcia okiem" podążający w śmierć. Wspominam o tym celowo, ponieważ nie było to pierwsze spotkanie Mishimy z kinem – co więcej – nie pierwsze odwzorowanie schematu wojownika kończącego swój żywot z własnej nieprzymuszonej (zewnętrznie) woli, przez popełnienie seppuku. W 1960 roku Mishima pisze opowiadanie Umiłowanie ojczyzny , a sześć lat później, kręci krótkometrażowy film na jego podstawie. Oprócz roli reżysera, scenarzysty i producenta artysta gra w nim również główną rolę. Patriotyzm (Yukoku, 1966) jest historią porucznika Armii Cesarskiej, który woli popełnić seppuku niżeli wystąpić przeciwko swoim "braciom" z wojska. W ślad za mężem postanawia podążyć jego świeżo poślubiona (sześć miesięcy wcześniej) żona.
Przywołuję ten film nieprzypadkowo, gdyż stanowi on znaczący wyjątek na tle innych filmów powstających w latach 60. ponieważ, nie dość, że kodeksu samurajskiego nie krytykuje, to wręcz przeciwnie, postacie Shinji Takeyama (Yukio Mishima) i jego żony Reiko (Yoshiko Tsuruoka), uosabiają całkowite oddanie jego zasadom. Mishima skupia się na jednej, ale zdaje się, naczelnej przesłance bushido: "Bushido, Droga Wojownika, zawsze idzie w parze ze śmiercią. Gdy nie ma różnicy pomiędzy życiem, a śmiercią, wojownik bez zwłoki wybiera śmierć, bo taka jest jego Droga". Posługując się tylko obrazem zrezygnowawszy ze ścieżki dialogowej, stylizuje film na kino nieme. Zabieg ten powoduje całkowite skupienie widza na przedstawionej sytuacji, ze szczególnym uwzględnieniem relacji pomiędzy bohaterami. Krótkie losy małżonków obrazują dobitnie ideał życia w zgodzie z regułami bushido, przyswojenia go sobie jako "drogę", którą winien podążać każdy "prawdziwy" Japończyk. To jednak nie wszystko. Mishima pokazuje, że gorąca miłość jaką się darzą małżonkowie, nie tylko nie jest w tym przeszkodą - więcej nawet - doskonale tę "drogę" uzupełnia. "Koncepcja miłości (…) opiera się na silnym przekonaniu, że to, co bierze się z najbardziej instynktownej uczciwości, prowadzi prosto do ideału, jakim jest oddanie, w razie konieczności, własnego życia" – pisze Mishima.
Zgodnie z powyższą myślą, żona porucznika nie dość, że bez zastanowienia podąży za mężem w śmierć, to dodatkowo, jemu samemu pomoże dokończyć dzieła (bohater po rozpruciu brzucha nie ma siły nadziać się na miecz, w czym wyręczy go kochająca żona) nim sama nabije się na sztylet. W ten sposób autor nie tylko gloryfikuje życie zgodne z zasadami bushido, ale w sposób dobitny sygnalizuje, że dotyczyć ono może również (wąsko) kobiet, a co za tym idzie (szerzej) i całego społeczeństwa. Początkowo wydawać się może, że Patriotyzm zrobiony jest na przekór czasom, w których twórcy filmowi robili raczej obrazy krytycznie przyglądające się moralności bushi. To tylko pozory. Mishima skupił się w swoim filmie na pokazaniu właściwej drogi, jaką winni kroczyć ludzie. Nie wytyka błędów tylko wskazuje kierunek, który najlepiej obrać, by stać się spełnionym człowiekiem. Jego przekonania na temat śmierci, która nie tyle jest zrządzeniem losu, lecz indywidualnym wyborem, znalazły pełnię realizacji w finale życia tego ostatniego z samurajów.
Bibliografia:
1. Y. Mishima, Wprowadzenie do Hagakure, [w.] Estetyka japońska. Estetyka życia i piękno umierania, UNIVERSITAS, Kraków 2009.
2. Y. Mishima, Umiłowanie ojczyzny, [w.] Zimny płomień, Świat Książki, Warszawa 2008.
3. B. Kubiak Ho-Chi, Gdy słowa przestają wystarczać. O filmie Yukoku Yukio Mishimy, [w.] Adaptacje literatury japońskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012,
4. Y. Tsunetomo, Hagakure Ukryte w listowiu, Diamond Books, Bydgoszcz 2012.
Komentarze
Prześlij komentarz