W kilku zdaniach o... japońskiej Nowej Fali

Filmy taiyozoku (o których wspominam w poście poniżej) były wprowadzeniem do zjawiska, jakim była japońska Nowa Fala, jeszcze szerzej podejmująca krytykę sytuacji, w której znajdowała się ówczesna Japonia. To co wyróżniało twórców zaliczających się do tego nurtu, to skupienie uwagi na tematyce współczesnej oraz łączenie problematyki politycznej ze społeczną i seksualną. Bohaterami filmów Nowej Fali byli przeważanie ludzie młodzi, wyobcowani, nie potrafiący znaleźć swojego miejsca we współczesnym świecie. Ostrze krytyki twórców tego okresu często uderzało w "amerykanizację Japonii", czyli w skrajny konsumpcjonizm, który był wynikiem rozwoju narzuconego z zewnątrz kapitalizmu. Młode pokolenie potępiało swoich rodziców za konformizm, odrzucało ich wartości, pogrążając się w destrukcyjnym indywidualizmie. Towarzyszył temu rozpad rodziny oraz osłabienie więzów międzyludzkich. Nowa Fala nie podejmowała jednak krytyki jedynie sytuacji społecznej, a jej przedstawiciele atakowali również swoich starszych kolegów filmowców, próbując zerwać z obowiązującą do tego czasu w kinie japońskim tradycją klasyczną. Przede wszystkim negowane było podejście humanistyczne będące udziałem takich mistrzów jak Akira Kurosawa, Yasujiro Ozu czy Masaki Kobayashi. Również w warstwie formalnej obrazy twórców Nowej Fali próbowały "wywrócić" obowiązujący do tej pory w kinie japońskim istniejący schemat "poprzez zerwanie z realistycznymi sposobami przedstawiania oraz linearną narracją, przewrotne wykorzystanie konwencji gatunkowych i nawiązanie do awangardowych praktyk teatralnych"(1).

Postulaty Nowej Fali realizowane były w filmach m.in. Nagisa Oshimy, który jest autorem filmu Opowieść o okrutnej młodości (Seishunzankoku monogatari, 1960) uznawanego za manifest kina nowofalowego. W obrazie tym reżyser zderza ze sobą postawę trzech pokoleń: starsze pokolenie, biorące czynny udział w II wojnie światowej, reprezentowane jest przez ojca głównej bohaterki. Pokolenie trzydziestolatków, których dzieciństwo i młodość przypadły na pierwsze lata okupacji, prezentuje siostra bohaterki i jej były kochanek. Trzecie, najmłodsze pokolenie, to dwoje głównych bohaterów dopiero wchodzących w dorosłość. Pokolenie rodziców jest przywiązane do tradycji, a w nowych warunkach polityczno-gospodarczych przyjmuje postawę uległości. Ich starsze dzieci powoli stają się takie same. Wprawdzie próbowały zmienić sytuację w kraju, jednak brak efektów i błędy młodości sprawiły, że porzuciły wszystkie swoje ideały. Najmłodsze pokolenie buntuje się przeciw istniejącemu stanowi rzeczy, lecz niczego nie próbuje zmienić. Czują się całkowicie wyobcowani nie znajdując w niczym oparcia. Ich zaangażowanie polityczne jest pozorne, bo przecież, to i tak nic nie zmieni, więc jaki w tym sens? Ich związki z płcią przeciwną odznaczają się powierzchownością i opierają się na przemocy. Nie są zdolni do zaangażowania się w głębsze relacje uczuciowe, czują się oderwani od reszty społeczeństwa i dodatkowo od siebie. Pogrążeni w autodestrukcyjnym pędzie ku samozadowoleniu nie przebierają w środkach, na szali stawiając własne życie, co skończyć się może tylko w jeden, tragiczny, sposób.

Obraz Oshimy należy do, nazywanych przeze mnie, filmów krzyku. Widać w nim wyraźnie ogień płonący w twórcy. Będąc całkowicie zaangażowany w swoją pracę reżyser pragnie wpływać na rzeczywistość, którą z taką pieczołowitością odwzorowuje.

Przypisy:
(1) K. Loska, Nowy film japoński, UNIVERSITAS, Kraków 2013, s. 8.